ADA

Şenol Yazıcı

                                                                                                                             -99 Yaz-

Altın Postu izlediniz mi? Argonautika'yı yani?.. Öyküsünü aldığı Rodoslu Apollonius'un İsa'dan önce üçüncü yüzyılda yazdığı altı bin dizeden oluşan destansı yapıtını, Akhalı gemicilerin  olağanüstü maceralarını okumadınız mı?

Öyleyse,talihsiz kuşaktansınız demektir. Talihsizliğiniz, hep sığ suların balığı olacağınızdan. Önlem almaz, kendi derinliğinizi, uçurumlarınızı, dağlarınızı ve adalarınızı; yani kendi maceranızı yaratamazsanız, bir süre sonra ne filminiz, ne kitabınız ne de aşkınız kalacak sözü edilmeye değer. Kırkınızda iki ay öncesinin bilgisayar modeli gibi çağını yitirip çiçek saksısı bile olamayabilirsiniz.

İnsanın en azından bir adası  olmalı.

*

Niyetiniz beni öldürmekse, bir tatil sabahı, dördüncü taşıyıcı olarak cenazeye çağırın.Gelemem,  diyemeyeceğime göre... halim o. Sabah sekiz otuzda  bütün güzelliğim üstümde, Gemlik yolundaydık.

Marmara,günde bilmem kaç bin ton zehirli atığın denize döküldüğünü, balıkların terminatör kılığında gözükmeye başlamasından anladığımızdan bu yana, sesini yitirmiş. Dünyanın en büyük açık yüzme havuzu şimdi, çöplük. Tarih, buna neden olanları, Hitler kadar sevimli anımsayacaktır. Kalabalıksa gene kalabalık, ama ses yok, renk yok. 

Karacabey soğanlar şehri... Bin yıldır neyse, gene o. Tek çivi çakılmadan, tek bir çılgın bir ışık göklerine yükselmeden kıyameti göğüsleyecek kesin. Sanki bir olanak verilse, nesi varsa yüklenip başka yere taşınacaklar, hem de yarın... Bu duyguyu iyi bilirim.Bozulan musluğu bile onarmak gelmez içimizden. Yaşadığınız yeri bir öldürmeyin yüreğinizde. Ya da insanı...

Erdek yolunu sonunda yapmışlar. 

Edincik'i görmek için deli oluyorum. O,sınıf farkını ve çalışma arzusunu yok eden birbirine benzeyen yaşlı, ama hırsı olmayan evleri, kapılar boyu tenekelere dikili sardunyaları, karanfilleri,oralara yeni taşınmış olduğu, ama kalıcılığı belli ortancaları, konukluğa gelmiş gibi duran açelyalara, zeytinleri, turşuları görmek istiyorum. İstiyorum da, gemiye geç kalacağız, diyor yol arkadaşım.

Erdek'e sapıyoruz. İki yönlü yol,denizi karadan koparmış. Geniş kumsal,  bedenimde hala dikenlerini taşıdığım denizkestanelerine ve ine cine teslim.  Geçen Temmuzun yıldız dolu bir gecesi dibinde sabahladığımız beyaz tekneyi arıyorum, gözlerimle. Kuma yan yatmış, kararmış gövdesiyle hüzünlü duruyor. Şimdi, benim o gece olduğum kadar, yalnız. Bir zamanlar çok geldiğim Berlin Motel diğerleriyle birlik satılık. Kıyı boyu kamplar kamplar; özeli geneli.... Çoğu uyduruk, iğrenç bir yapılaşma ve tel örgüleri ya da taş koruma duvarlarıyla denizi kesip almış. Kampsızlar, bir bakma özgürlüğüne sahip. Buna kimsenin hakkı olmamalı. Anadolu'nun bir kasabasından  pek farkı olmayan  bu yere, deniz için geliyor insanlar. Para ve yaşam getiriyorlar.

Üç buçukta gemideyiz.

Şimdi, ada böyle mi yaratılır demeyin. Böyle yaratılır. Öncelikle kara olacak. Bıktığınız,umutlarınız ve dününüzü yiyen insanlarınız; sevgilileriniz, arkadaşlarınız,amirleriniz, memurlarınız olacak. Upuzun çayırlar boyu koşabileceğiniz dağlar olacak, ovalar, yollar... ve deniz. İlkel bir tekneyle geçeceksiniz adanıza yada yüzerek... Ve kara,aklınızı atsanız, göremeyeceğiniz kadar uzaklarda  kalmalı.

İnsanın aklına, ada bir intihar mı, sorusu geliyor, değil mi? Belki  ama en azından kendi seçiminiz.

Şimdi denizdeyiz...

Ben bir Argonaut'um. Altın Post'u tanrıların elinden alacak antik devir savaşçısı. Herakles,Katos, güzel Media yanımda yok, ama olsun; şimdi bireysel kahramanlıklar çağı... Acaba gemim Argo'yu, tanrıça Athena,takımyıldız yapar mı?

Bindiğim gemiye bakınca moralim bozuluyor. Arabalı sıra bir feribottayız. Kurt dedesi ilk tekneden bu yanabinlerce yıl geçmişse de, o pek değişmemiş; gösterişli örneklerinden değil.Önünde mahmuzu, beyaz yelkenleriyle kabaran bir kuğu gibi, Bosfor'u aşmaya çalışan Argo'ya göre çok zavallı. Tek bir yıldız bile olmaz bundan, değil takım...

Nüfusu bin beş yüz çevresinde şimdi.Sürekli göç veriyor. Mermeri de olmasa unutulacak. Arsa fiyatları çok ucuz, ama dik yamaçların dibindeki kumsal azlığı, tatilcinin eğleneceği alanların üretilemeyişi gibi nedenlerle üstünlüğü karşısındaki Avşa' ya kaptırmış. Şimdi, bir anlayan geliyor, bir de zorunlu olan. Adlarını duyurmak içinde bir şey yapamıyorlar, çünkü paraları yok. Oysa tatili, dinlenmek,beyninin ceplerinde unuttuklarını anımsamak, bir boy aynasında kendini görmek olarak alan, yaşamak sevincinin insanın kendi yüreğinde olduğunu, vitaminler gibi dışarıdan, gürültüden, vur patlasın çal oynasından alınamayacağını, ancakalkol etkisi gibi alınıyor sanılacağını bilenler için bulunmaz bir yer.

Öyle de, limandan yeni ayrılmıştık ki, ayaklarımı sağlam basacağım, dilersem, bin yıl aynı yere  bir kez daha basmadan yürüyebileceğim, karaya özlem, neden başladı birden, anlayamadım. Oysa her şey yolundaydı. Yolarkadaşım, beni 'çook ünlü bir yazar' diye tanıtıyor, korkunç ilgi görüyor, insanımın, ayaküstü   nasıl  peygamberler üretebildiğinin gizini fark etsem de, önüne geçemediğim çakma bir bilgelikle yere göğe sığamıyordum.

Sadece biletleri toplayan adam: 'Dönecekseniz,sabah yedide iskelede olun yoksa kaldınız,'demişti.

Yetmişti. Yani, gece ya da istediğim bir zaman, çıldırsam gidemezdim. Aklıma yârim düşse, başkası olmaz koynunda uyumalıyım, desem, gidemezdim. Arabamı, bu yüzden; kaçma özgürlüğüm hep yanımda olsun diye, evlerini sırtlarında taşıyan kaplumbağalar gibi taşıyor,ağaçlara bile çıkarıyordum. Burada boşunaydı.

Boynumdan tutulmuş, bıçağın altına sürükleniyordum ve hayır diyemiyordum, o haldeydim.  Bir yazar,yeniliklere hayır, dememeliydi; hayır, yüreğinde dünyayı tutan bir çığlık olsa da...mı?

Kaçsa mıydım?

Her yan deniz. Denizleri yüzerek geçenlerden utanıyorum, o denli  iyi yüzme bilseydim, belki de denerdim, gözüm kararmış. Ardımızda kalan, köpüren dalgalarıyla büyüyen denizin  ötesinde, giderek  hatları belirsiz bir siyah kütleye dönüşen Narlı'ya kadar yüzmek benim işim değil.

Bir tekne geçse... Tekneden tekneye... Aklıma eski korsan filmleri geliyor, bir  halatın ucunda sallanarak  karşı gemiye geçiyorum. Ya araba?

Sürükleniyorum, öyle gidiyoruz.

İki küçük adanın arasından yüksek tepeleriyle adadan daha çok dünyanın geniş karalarına bağlı bir kıta gibi dikilen Marmara adasına yöneldik. Dik yamaçlarına ilişmiş bir iki yerleşim birimi buradan seçiliyor. Ardında Tekirdağ kıyıları, elini uzatsan dokunacakmışsın gibi yakın. Yazları, Şarköy'den kalkan gemiler, Erdek'e yolcu taşıyormuş.

Yanaşıyoruz.

Hep merak etmişimdir.  Gemi en eski ulaşım aracı  değil mi? Adalı içinse, herhalde  tek ve vazgeçilmez araç. O zaman köklü bir kültürü olması gerekir, diye düşünüyor insan. Dağ başlarında trenlerin  beklenmesi için küçük kulübeler vardır. Otobüslerin yolları üstünde duraklar... Ne var ki, çoğu liman ve benzerlerinde yolcuya bu tip hizmetler çok görülür. Gerçi çoğu liman da limana benzer, Marmara'da iskeleyi bulmak için gemici deneyimi gerek. Sıra bir rıhtımı var. Bir rüzgâr alsa, gemilerin demir tarayıp İstanbul önlerine düşmesi işten değil. Korunaklı bir limanı yok.

Gemiden  inince de, daha ayılmadan paldır küldür bir caddede alıyorsunuz soluğu. Ne bir bekleme evi, ne bir çay bahçesi; antik devirden kalma denizci bir yerleşim yerinde olmanın farkını duyuran tek im, etkileyici bir anıt. Ne var ki, o da çok eskinin değil,Kurtuluş Savaşında  ada için savaşırken  şehit düşen iki Türk'ün mezarı. Hiçbir mimari özelliği olmayan yeni yetme binalar kıyıyı göğüslemiş,kent varoşlarında biraz arsa azlığı, biraz çok kazanma arzusu sonucu, çoğu kağıttan bile ev yapacak matematiksel bilgisi olmayan yapıcıların diktiği çok katlı binaların, bu adada işi ne olabilir,  diye düşünüyorsunuz. Öyle ya, bu zevksiz, kullanışsız yapıların gereçleri, hayli uzak olan Erdek'ten getirildiğine ve ada koşullarına uygun üretilecek evlerden çok daha pahalıya mal olacağına göre. Geçmişe ait izleri, adada olması gereken ya da yakışırdı, diyeceğiniz yapısal dokuyu ancak arka sokaklarda bulabiliyorsunuz.

Arabayı bırakıp belediyeye gidiyoruz.Belediye başkanının işi başından aşkın. Binanın önüne bir şeyler yapmayı planlıyorlar. Kimi yerleri yıkmış bile. Çiziyor, adamlarına anlatıyor, bir yandan da bize söz yetiştiriyor. Çevresindekilerin kimisi Karadenizli.Tanıştırıldığımız Refik, onlardan biri. Ada halkının çoğu Karadenizli ya da Girit göçmeni. Karadenizlilerin burada da olması nedense garip geliyor. Ada sendromuna girdim ya, kendimi uzayda sanıyorum, oysa, Afrika’da zenci hamsi olduğunu duymuştum. 

Başkanın işi bitecek gibi değil,sıkılıyorum. Sabah yedide gitmeye mahkum bir adam, oturur mu? Refik bize öncü oluyor, çıkıyoruz. En çok Saraylar'ı görmek istiyorum, mermer yataklarını.Tarih boyunca, işlenmiş mermerlerden gönderilemeyenlerin  sergilendiği biraçık hava müzesi gibiymiş. 'Uzak,’ diyorlar. Çınarlı'ya gidiyoruz.Bir arabanın zor sığdığı sokaklardan, eski taş evlerin arasından geçip batıya yöneliyoruz. Tepelerden giden dar yolun altı, kıyıya değin ev, üstüyse çıplak dağ. Birkaç kilometre sonra, yolun bittiği yerde çınarların gölgesinde bir köye iniyoruz. Bir parkı var ilginç. Sadece çimenlerin üstüne oturmaya izin veriliyor. Ne sandalye, ne de bank. Denize sıfır bir kahvenin önünde duruyoruz.Geldiğimden bu yana ilk kez kumsal görüyorum. Küçük dar bir alanı kaplıyor. Bir metre eninde var yok. Sanki başka yerden taşımışlar kumu. M. Antonius, Kleopatra güneşlensin diye, ta Mısırdan Alanya'ya kum taşıtmış ya, onun gibi.İnsanlar, sarıyor çevremizi; hepsi Karadenizli. Kahvede saklamaları koşuluyla kitaplarımdan veriyorum.

Dönüşte Refik, 'sizi bulurum,'deyip ayrılıyor. Üzülüyorum, tutunacak bir dal derdindeyim ya, sevecek yanlar bile bulmuştum adamda. İnsan ADA'da farkına varmadan, beni sevin deyip dolaşıyormuş,anladım. Adada birini bulmaktan kolay bir iş yok, bulmama kararınız yoksa. Ne var ki, Refik’le görüşemiyoruz bir daha.

Girdiğimiz lokanta tıklım tıklım. Kadın erkek, çocuk, içen içmeyen, çalışan, işsiz... bir arada. Herkes birbirine saygılı, Yüksek sesle konuşan bile yok, büyük bir uyum var. Gerçi kafaların iyice dumanlandığı zamanı da görmek lazım ama çıkıyoruz.

Anıtın önünden belki yirminci kez geçiyoruz ki, Salih Hoca’yla, arkadaşı Hüseyin'e rastlıyoruz.

Adalılık boğmuş herkesi, özellikle yabancıları. Git git bitmeyecek karalar özlüyorlar.  Geldiğimiz yerlerin nasıl olduğunu soruyorlar. Gerçekte, her yerin bir süre sonra bu yönlü adaya dönüştüğünü düne değin oraların bizim cehennemimiz olduğunu unutmuş; 'cennet' diyoruz, çatlatırcasına. Kara,var ya. İstediğinizde terk edebileceğiniz kara.

'Zamanla geçmez mi bu duygu,'diye soruyorum. Geçmezmiş, daha bir artarmış.

'Bir yere gidelim,' diyorlar."Saray..." dememe aldıran yok. Bir gün gelip göreceğim,andım olsun.

Ada lisesinin hizmetlisi de bizimle.Eski hizmetlisi demek daha doğru. Emekli olmuş, Edremit'te içkili lokanta açacakmış. “Satamazsam kendim içerim," diyor. Antik devir filozofları gibi; çok bilir, az konuşur... Burada küsme hakkı olmadığı gibi sınıf farkı da yok. Olsa da, sevdim bu adamı. Gerçi bu yoklukta kimi bulsam severdim ya...

Cennet Tepesi, dedikleri bir yere sürüyoruz, arabaları. Kuzeyde, zeytin ağaçlarının kapladığı bir yamaçta duruyoruz.

Minderleri çıkarıyoruz, dalın birine aküye bağladığımız lambayı tutturuyoruz. Ay, ayla olmuş, büyüyor gökyüzünde. Az aşağıdan, kıyıdan denizin sesi geliyor... Ve akıl almaz bir şey,burada da ateş böcekleri var .

Birkaç adım aşağımızda, denize inenpatikanın kıyısında, taş oluğundan, suyun uyku veren bir sesle aktığı bir çeşme var. Ateş böcekleri çevresinde halkalar çiziyor.

Cep telefonum çalıyor. Çok uzaklardan, kara, denilen o geniş hapishaneden arıyorlar. Yalan ve ihanetin heykeli sayılabilecek en iyi dostlarımdan biri. 'Kardeş olalım,' diyorum, ne hikmetse. Kardeşler ihanet etmez ve sırtından vurmaz mı, seni? Adının ihanet olması için, yapanın kardeşin, sevgilin olması gerekmez mi? El adamının vurması doğaldır da, yakınının vurması beklenmez. Kardeşler seçiminiz değildir oysa, mecburiyetimizdir,dostlarsa seçim. Kimin budalalığıdır, yanlış seçimler? Bu bizi, ihanetin kendi seçimimiz olduğuna mı, götürür, suçlu biz miyiz, aslında? Öyle ya, adam gibi dost seçsek, ihaneti yaşamayız. İyi de, bize omuz verenlerde, onlar, başımızı göğsüne gömüp dinlendiğimiz de... Sonra kör bıçaklarla gırtlağımız kesenler de.

Of ki, of! Yoruldum ada.

Kim bilir, saat kaçtı ki,  kente dönüyoruz. Önceden bizi yatıya davet edenler vardı, yol arkadaşımın, iyi arkadaştır, dedikleri. Bu nedenle, Salih Hocanın davetine gitmiyoruz.Ayrılıyoruz. İyi arkadaşlardan hiçbirine rastlamadan turluyoruz sokaklarda,hepsi yer yarılmış yerin dibine girmişler. Burada yıllarca öğretmenlik yapmış yol arkadaşım:

'Bura ada' diyor,'Kafayı takmayacaksın.'  Sözleri içindeki zehiri akıtmıyor, denize tükürüyor.

Yıllarca bu köy boyutlarındaki yerde öğretmenlik yap, bir gece yarısı sokaklarda kal ve kimse yatıya çağırmasın seni, küsme. Kendine ya da onlara. Çatlar ulan bu yürek,diyemiyorum. Belli etmediğim bir hüzünle düşünüyorum; istersen tak. Küsme hakkın mı var?

Sonunda yaşlı bir noterin evine yığılıyoruz. Adamcağız, hiç yüz ekşitmeden yatak seriyor bize. Bende, 'saat yedit akıntısı'. Akşamdan uykusuzum, şimdi uyuyacağım ve iki saat sonra kalkacağım. Öldürseler kalkamam.

"Siz yatın,"diyorum. "Ben bir şeyler yazacağım."  Arka odaya kapanıyorum,  yazarlığımın en güzel öyküsünü yazacağım, niyetim o.

Saat yediye gelirken bir paket sigarayı bitirmiş, defterime de, bir yığın gemi resmi, yüze yakın değişik karakterde harflerle, saat yedide gemi de ol, diye yazmıştım. Öykü mü? Başlayamamıştım bile. Nedense, iri harflerle; dünya güzel, ama ahali yaramaz, diye yazmıştım bir tek.

Zamanında sahildeyiz. Çay içtiğimiz kahvenin önünden biri ebruli sarı, diğeri mor iki gül çalıyorum. Salih Hoca,vefalı çıkıyor, belediye başkanıyla birlik iskeledeler. Başkanın varlığı duygulandırıyor beni, uğurlamak için gelmiş adam, çıkarıp kitaplarımdan imzalıyorum. Ben imzalarken başkanın adamı da, arabama 'ayakbastı' parası yazıyor. Adam beni uğurlamaya gelmemiş, para toplamaya gelmiş. Salih Hoca basıyor kahkahayı:

"Yahu başkan, Deli Dumrul gibi;geçenden geçmeyenden..."

"Yapacak iş çok, başka gelirimizde yok,” diyor başkan.

Umarım, Marmara adası bu zorunlu katkımı unutmaz. Unutsa da sorun değil, ben kurtuldum ya...

Gemide bir anlık çılgınca bir istek duyuyorum; iki yandan akıp giden ıssız adalardan birinde olmayı arzuluyorum, Robinson gibi. Onca yıl olmasa da birkaç gün... Kaptana çıkıp beni oraya indirmesini söylemeyi bile kuruyorum. Yarın işte olmalıyım ama...  Bir gün onu da yaparım.

Arabaya uyumak için geçiyorum. Son kez gerilerde kalan adaya bakıyorum.

Gözlerimi kapatırken yarattığım adayı yok ettim.Siz kıyamıyorsanız, bir süre daha saklayın. Küsme hakkınızın kalktığını duyumsadığınız anda yıkın, darmadağın edin. Çünkü küsemeyen insan, artık dişiyle tırnağıyla saldırmanın ve ihanetin eşiğindedir bilin?   

1999, Haziran, Şenol Yazıcı