Şenol YAZICI

ATTİLA İLHAN / BİR FIRTINA ŞAİR: 



Baktığında dört yan mavi keserdi, mavi yağardı. Ulu ağaçların altından uzayan parke yoldan kısa eteği savrularak gelir, yanımdan geçerken, benim aptal utangaçlığımın verdiği cesaretle delice rahat:

“- Seni seviyorum çocuk,” diye fısıldardı.

Utanırdım. İçim sımsıcak Akdeniz keserdi, hiç bilmediğim Akdeniz... Konfetiler gibi portakal çiçekleri yağardı başıma. Utanırdım. Hep utanırdım.

Tam önümde otururdu.Oynardı benimle, gerekli gereksiz silgimi alır, masaya sımsıkı yapışmış dönüşünü bekleyen terleyen ellerime dokunurdu, ince uzun parmaklarıyla. Güneş yanığı sarı saçları ışık ışığa savrulurdu. Bir yosun kokusuyla dolardı hava. 

“- Seni seviyorum çocuk,” derdi, fısıltıyla. Kızlar kapısına yönelmeden tam önümden geçerken, iki tavşan dişini gösteren gülmesiyle, derdi. 

Akdeniz kokardı. 

Sorardım, utanıp sıkılarak, ama öğrenmeye deli, tek sorabildiğime sorardım:

"Seni seviyorum, demek, ne demek anne?"

Annem de utanırdı. Kapılara, bacalara bakardı, geçmeyen kuşlara bakardı. Anlardım ki, bu hiç sorulmaması gereken sorudur.
“ Okuluna bak sen,” derdi annem, “Öyle pis şeylerle kafanı doldurma! “… 

“-Ama anne,..”

Sanki dünyanın en güzel çiçeklerini veriyor bana. İçim kalkıyor anne, yüksekten düşer gibi, salıncakla uçar gibi… O kadar kötüyse, kalbim niye bayram yeri?.. Sonra o bir kız, bense bir erkek... Erkekler güçlü değil miydi, bu oyunda? 

Öyle ya erkektim. On dört yaşında bir erkek. İçinde ekşi eriklerin kamaşması olan, yükseleceği güneşi bir türlü bulamayan, her gün bir başka şey olan komik bir erkek.

Bir devir sevmekten utanırdık.

Tüm devirler biz, sevmekten utandık. Hele erkekler… Bu coğrafyada erkekler, seviyorum, demeyi bilmezdi. Yemin ederim, çok zor öğrenecekler de… İçimde bir şey, bağır, diyordu, bırak ağaçlara adını kazımayı, bağır: O hakkın senin, kopar al. Seni seviyorum,.. Seni, seni, seni seviyorum… Ama ayıptı. Adama neler yaparlardı. Adama ne yaparlardı?

 
Daha adamın adama neler yaptığını, yani Attila İlhan’ı bilmiyorduk. 

“Ihlamurlar Altında” yı kaç kez okudum. Kahramanını, en çok gözyaşlarını kendime benzettiğim Love Story’ i kaç kez izledim kim bilir. Soluk aynaların karşısında en bayramlık sesimle fısıldadım: “Seni seviyorum.” Ama diyemedim. O mavi gözlerle darmadağın oluyordum, hep yeniliyordum, sonsuz yeniliyordum, duvarlar üstüme geliyordu

“ Bu gece yine ayaz çıkacak / iliklerine dek üşüyeceksin…/ Engelli yolların sonunda duvarlar kat kat, / Denizlerse dalgalı olabilir…” 

Nerden buldum, nasıl yazdım, ne anlatırdı, sevgiyi anlatır mıydı, bilmem. Bildiğim yazarken içimdeki ekşi erik kokusu deliriyordu. Verdim, ulu ağaçların bittiği yerde tam kızlar kapısında. Bir şey diyemedim, uzattım öyle. Okuduğum tüm soylu, ama yenilen kahramanlar gibi; çarmıhına yürüyen İsa gibi, intiharına yürüyen Martin Eden, Kerbela’daki Hüseyin gibi verdim… İçimde kıyametim koparken kaskatı öyle verdim. Minnacık kâğıt eline geçtiğinde parmakları elimi yaktı. Dokunsa ağlardım. Dokunmadı. Mavi gözlerini geniş geniş açarak, bulut toplayan bir gök gibi içten içe kaynayarak, ama ıslak, ama, ama… İnsan çok sevilince niye ağlar anne?

“- Sen, şimdi büyüdün çocuk,” dedi. 

Ben büyüdüm. Büyüdüm mü anne?

O anda yakaladı beni öğretmen.

Alıcı bir kuş gibi göklerden geldi sanki, kızın elinden minik kağıdı kaptı, okudu ve bana döndü. Göz bebeklerinde ve çarpılan ağzında o korkunç, ezen yargı vardı: Ben bir namussuzdum, hatta daha ötesiydim; sanki ülkeme ihanet etmiştim, ben sanki ülkemin namusuna … Başıma inen yumruklarla yıkıldım kaldım. Anladım, büyümek hep yenilmektir. 

Artık bu ülke Akdeniz kokmuyor bana, anne. 

Biz bir avuç çocuk 1968 güzünde aşk için ayaklandık. İlk öğretmen okulu boykotuydu. Elbette gene yenildik. Biz talimliyiz usta, yenilmeyi çok güzel yaparız. Oluşturduğumuz şanlı tarihimiz çarmıhta yenilen Spartaküs’le başlar, darağacına yürüyen Denizlerle sürer, ne sanıyordun?

Sürüldük, itildik, kakıldık ve çok, ama çok derin kırıldık. Devletimiz sağ olsundu, parmak kadar çocuklardık, şapka takmak istemedik, saç uzattık, İspanyol paça pantolon giydik, kolye taktık, mini etek giydik ve sevdik… sözün kısası suç işledik: Hak etmiş olmalıydık, cezalandırıldık; Ezildik, bitirildik, yaşlarımız büyütüldü asıldık darağaçlarına.

 

En kötüsü biziz sanıyorduk. Biz kuzeydekiler, sınırlarımızı aşan işler yapıyorduk, seviyorduk ve cezalandırılıyorduk. Ceza olmasa, bizden adam olmazdı zaten usta.
Daha Akdeniz’deki o bıçkın delikanlıyı tanımamıştık, seksenine değin içinde kocaman bir çocuk gezdiren fırtına şairi bilmiyorduk. Onu, sevdiği kıza Nazım Hikmet’in bir şiirini yazıp gönderdi diye 141’le yargıladılar. Daha on altı yaşındaydı. Türkiye’nin hiçbir yerinde okumasına izin vermediler. Üç yıl sonra ancak mahkeme kararıyla İstanbul’da bir okul bulabildi. Yirmi bir yaşında Türkiye’nin en büyük şiir ödülünün ikinciliğini C.S.Tarancı’nın ardından alırken devrinin birçok ünlü şairini geride bırakıyordu.

Henüz, onu tanımamıştık. 

Biz yediğimiz dayağın acılarını dilimizle, elbet uzanabildiğimiz kadar, yalayarak sağaltırken, atlan alta bu büyük kahramanlığımızla da övünüyorduk; devlete kafa tutmuş ve bu kadarla kurtulmuştuk, az mıydı? Artık kendimizi sınayacak, çarpacak yeni duvarlar arayabilirdik. Oysa bilmiyorduk, o duvarlar zaten hazırdı, biz gitmeden kendiliğinden gelecekti, çok uzak değildi. Yetmişli yıllar, kırgın olan herkesi "komonist", "faşist" yapıp çıkacaktı. O yıllar, yüreği olan herkesi iyice kıracak... ya karşında ya yanında ama ölümüne taraf yapacaktı. Henüz iliğini dikmeyi başaramamış eğitimli gençler, ülkeyi kurtarmak adına ölümüne giderken birileri pastayı götürecek, yurtsever ya da kahraman olacaktı.

Kırılmak aklı öldürür usta!

Kırılma büyük iştir usta. Benim ülkemde bu işi büyükler üstlendi bir devir. Büyükler de, kırdı mı, iyi kırar. Kötü komşu, insanı mal sahibi yapar. Adamı dünya çapında bir şair, büyük bir siyaset polemikçisi, edebi akımlar yaratıcısı, ülkenin en cesur romancısı, en önemlisi seksen yaşında bile hala hakkı teslim edilmeyen çocuk gözleriyle intihar etmeye kararlı gibi bakan bir kahraman yapar. Hep aykırı durmaya kararlı, hep hesaplaşmaya niyetli yapar.

Çalıştığı CHP'nin yayın organı ULUS gazetesinde CHP’yi eleştirir, kovulur. Katıldığı MAVİ dergisini toplumsal gerçekçilik akımına oturtur, ama tüm şiiri değilse bile, dizesel anlamda YENİCİLERE, “Bu bizden,” dedirtecek, şiirler de kaleme alır. Onun şiirinin gücü, bilinç akışıyla, halkın kullandığı deyimleri doğru yerde yan yana getirmesindeydi. Soyutlanan şiir, soyut ama herkes tarafından anlamı bilinen deyimlerle “yaraya tuz basıyordu”.

Adapazarı’nda Türkçe kullanmaya kararlı genç bir edebiyat öğretmeniyken, çünkü benim de kırılmam vardı ve toplumla hesabım...ve bütün incitilmişler gibi, yani tüm Türkiye gibi elbet taraftım, salt bu yüzden sürüldüm. 12 Eylül’ün hemen sonrasıydı ve neden kıyıldığınızı bile soramazdınız, devletin yaldığı korkuyu bugün tanımlayamazsınız. Bulaşmasın diyen eşim dostum kimsem kalmamıştı çevremde anlatacak kimse... kaybolmuştum. İnsan korkaklığı korkunç…

Tam o günlerde Attila İlhan şiiri divan edebiyatı motifleriyle gündeme düştü. O kentli ağzına hiç uymayan küflenmiş sözcükleri nerden bulursa bulur, küfünü, pasını siler, cilâlar, en yeninin yanında sunarak yüreğimizi oynatırdı; ama sevmedim onu. ÖZTÜRKÇE fedailiğine soyunmuş ben nasıl severdim? Sıra halkın kullandığı, hatta biraz köylü deyimleri kent diline sokarak çok güzel şiirler üretilebileceğini o kızgınlıkla çoğumuz görmezlikten geldik. Biz görmedikçe de, Attila İlhan şiiri devleşti, slogan oldu.

Umurunda değildik. Kendi sınıfıyla bile acımasızca çatışıp tek başına, kaybedecek hiçbir şeyi kalmamış, o intihar etmeye kararlı çocuk pervasızlığıyla yürüyordu. 

Biz yanıyorduk. Yenilmiş bir kuşaktık. Devlet üç beş baldırı çıplak, başıbozuk psikolojide çocuğunu adam edemez miydi yani, hakkımızdan gelmişti. Evrim devrim prangalarımızdı. Kendi ülkemizde misafir gibi yaşayarak, öyle gidiyorduk. Bir sığınağımız Atatürk devrimleri kalmıştı. A.İLHAN kalkıp onları da sorguladı. Oysa bir “kalpaklı “ değil miydi bu şair? Ne demek şapka devrimi, diyordu, kimi devrimleri var sayar, kimini ise… Atatürk gaziydi, kalpaklı savaşçı,.. Ondan sonrası Atatürk’ü tanımlamazdı, ona göre başka bir şeydi, daha çok İnönü’yü tanımlardı. 

Artık emindik, bu adam bir “Beyaz Türk"tü, Mit ajanıydı! Şairi, yazarı, aydını ortak kanıdaydı. Bu şair, sol şiirin gözbebeğine yerleştirilmiş bir ajandı. Peki, niye? diye  sorana hiç denk gelmedim... Ah benim at gözlüklü sol yanım!?

Sonra romanları, Fena Halde Leman, gündeme bir bomba gibi düştü; bir kadın hiç böyle cesur, hiç böyle aykırı ele alınmamıştı Türk Edebiyatında. Biz henüz  "kutsal analar edebiyatını" sayıklarken , kadın zavallı gerçeğiyle de insan rafına yerleştirildi. 

Herkesin bildiğinin mutlaka bir farklı yanını bulurdu İlhan. Güçlü bir polemik yeteneğiyle onu donatır, kurgular, her biri kaya kadar ağır, sağlam yargılarla sunardı. Ona karşı olabilirdiniz, ama zor karşı dururdunuz. İki binli yıllara doğru, değişen dünya gündemine denk düşen, ama yine aykırı bir çıkışı yükseltiyordu. Sultan Galiyev ve Anadolu devrimciliği... Ülkücüler ve solcular aynı noktada buluşabilir diyordu. Yani ikisi de aynı şeydir, diyordu. Milliyetçi, ulusçu bir çıkıştı . Nasıl Marksistti bu? Ne var ki, o günlerin umarsız savrulmalarında ilgi ve itibar da gördü. Çünkü o çıkmaz sokakların adamıydı. Yaşasa, belki de edebiyatın da ülkenin de içinde bulunduğu bu keşmekeşe de ilginç düşüncelerle çözüm üretebilirdi.

O Kolay Aşılmaz Bir Özgünlüktü.

Aklı başında bir insanı, buza yazı yazmaya, yani sanatla uğraşmaya götüren sürecin, yani o büyük kırılmanın çocuklukta olduğunu düşünmüşümdür. Çünkü çocukluktaki o kırılmayı, toplumun, sizden kat kat güçlü insanların neden güç birliği yapıp üstünüze geldiğini açıklayamazsınız. Ödünleme mekanizması geliştirip yediğiniz büyük dayağı, tersine çevirip kahramanlığınızmış gibi anlatamazsınız. Daha henüz uydurma bir geçmiş yaratıp, o dünyanın başkahramanı sizmişsiniz gibi öyküler kuracak çağa vardır. Erkendir.
İşte o erken anda, şimdi dünyanın, bir numara şairlerinden sayılan Nazım Hikmet’in şiirlerini kız arkadaşına gönderdi, diye uğradığı cezayı bir düşünün. Bu kırılma adamı ya öldürür, ya da… Büyük kırılmayı yaşadı, bir büyük şair doğdu.. Zeki, akıllı, güzel düzyazılar da yazan ki şairlerin başarılı düzyazı yazanları çok değildir, ama hep şair, çarpacak duvarlar arayan, ama aklıyla bunu toplumun kabul edeceği bir çizgiye çekmeyi bilen, inanılmaz acılı, şapkalı bir çocuk kaldı. 

Seksen yıl o acıyı, o kırılmayı her yazdığında yeniden yeniden kanatıp taşımak çok zordur gelir bana. Belki böyle de değildir A. İlhan’ın hikâyesi... Sadri Alışık'ın kayınçosu, Çolpan İlhan'ın abisi, işi bilen sanatçı bir çevreden, kent burjuvasından gelen, onlarca desteklenen bir BEYAZ TÜRK şair, o yükselmeyecek de ben mi yükseleceğim, diyenler çok, ama neden bilmem ben hep öyle gadre uğramış, ama hıncını başarısıyla almış bir mahzun çocukmuş gibi hissederim.

 

Aklıma gelince bir Akdeniz başlar, kırık, yaralı bir Akdeniz. Hele güzse…

Bir mavi kız, siyah çizmelerinin sivri topuklarını inadına sert sert vurarak, güneş yanığı sarı saçlarının her bir telini keskin bir jilet yapıp içimde gezdirir. Etekleri savrulur, dikişli çorapların üstünde. O yabanî erikler delirir, çiçek keser. Ürperirim. Sizi bilmem, ama ben hep içimden vurulurum. Bu da olmasa başka türlü bizim gibiler yenilmez, öldürülmez. 

Unuttunuz mu, zulmün efendileri, bizi on beş yaşında zaten öldürmüştünüz? 

Kim iki kez ölür ki?
=
Şenol Yazıcı, maviADA dergisi, 2005 Ocak